Door Piet Dhanens

“Gott Strafe England”, God straffe Engeland, weerklonk het, toen de eerste luchtschepen, in de volksmond ‘zeppelins’ genoemd naar de ontwerper van het meest gebruikte type, in 1915 hun bommenlading uitwierpen boven Londen. Ongenaakbaar leken ze wel, deze indrukwekkende vliegende tuigen, tot een 23-jarige Britse waaghals, Flight Sub-Lieutenant Reginald ‘Reggie’ Alexander John Warneford van No. 1 Squadron Royal Naval Air Service, bij toeval en in z’n eentje, erin slaagde zeppelin LZ 37 neer te halen boven Sint-Amandsberg in de buurt van Gent. Dat gebeurde in de nacht van 6 op 7 juni 1915.

De LZ 37 stortte brandend neer op het Gemeenteplein in Sint-Amandsberg. Een deel van het gevaarte kwam terecht op de slaapzaal van het nabijgelegen klooster Onze-Lieve-Vrouw Visitatie. Acht van de negen bemanningsleden kwamen om. Slechts stuurman Alfred Mühler overleefde als bij wonder de ramp. In het klooster kwam zuster Elisa om het leven en in het Sint-Elisabeth-begijnhof de negenjarige Odile Maes.

De gebeurtenis was zo belangrijk, dat luttele uren later het nieuws van Warnefords overwinning naar de verste uithoeken van het Britse Rijk flitste. The Daily Telegraph meldde dat op 7 juni 1915 om 8 uur ’s ochtends de klokken in Londen werden geluid om deze krachttoer aan te kondigen en de zegevierende piloot te huldigen. Warneford zelf kon slechts korte tijd genieten van zijn triomf. Enkele dagen later kwam hij op zijn beurt om bij het testen van een nieuw type vliegtuig.

Op de Westerbegraafplaats in Gent liet de familie van een omgekomen bemanningslid, Obl. Kurt Ackermann, in 1916 op eigen kosten een herdenkingsmonument oprichten. De bevelvoerder, Olt. Otto Van Der Haegen, en 1 Offizier Kurt Ackermann werden herbegraven voor het monument, de overige bemanningsleden links ervan. Omstreeks 1953 werden deze laatsten overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaats in Vladslo.

Na de publicatie van deel 1 van Een eeuw luchtvaart boven Gent, door ondergetekende geschreven samen met Cynrik De Decker, bleven talloze vragen onbeantwoord. Waren Van Der Haegen en Ackermann werkelijk begraven aan de voet van het monument? Was, zoals Heinrich Wandt schreef, Otto Van Der Haegen een Gentenaar, die zich tegen zijn vaderland had gekeerd en uitgerekend boven Gent aan zijn einde kwam? Waren er nu negenennegentig, achttien of negen bemanningsleden aan boord van de LZ 37? Waren er slechts twee burgerslachtoffers of honderden? Had ook Ackermann Belgische wortels en werd hij daarom als enige, samen met Otto Van Der Haegen, begraven voor het monument? Waar precies in het Sint-Elizabeth-begijnhof kwam Odile Maes in het om het leven?

Opzoekingen in de Gentse familie Van der Haegen in samenwerking met Herwig Verstraeten leverden niets op. Op zoek gaan in Duitsland via telefoon en internet leek ontbegonnen werk. Maar toen bleek dat men ook vanuit Duitsland in België op zoek was naar de wortels van Otto Van Der Haegen... Vóór het uitbreken van de oorlog was Van Der Haegen in Duitsland een pionier in luchtvaartfotografie vanuit zeppelins en die verdienste wilde men in 2013 herdenken. Dat bracht Günter Dick uit Sankt Augustin in contact met ondergetekende, en samen begonnen ze aan een ongelooflijke speurtocht die hen tot heel ver in het verleden zou voeren.

Dagelijks werden e-mails met de kleinste aanwijzingen uitgewisseld, tot ik via GeneaNet en met de hulp van de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde regio Aalst in contact kwam met de Belgische tak van de familie. Bleek dat Otto Van Der Haegens voorouders niet uit Gent afkomstig waren, maar uit Appelterre bij Ninove. Werk en liefde hadden de voorouders naar Duitsland gevoerd. In Ninove was een verre nazaat, Marc Van Der Haegen, bij de samenstelling van zijn familiestamboom blijven steken bij... Otto Van Der Haegen. Günter Dick schuimde dan weer gemeente na gemeente af, speurde in telefoongidsen en archieven, verzond ontelbare e-mails.

Na een jaar slaagden we erin de Belgische aan de Duitse tak te linken. Meer nog, Günter vond een afstammelinge van Adele, Otto Van Der Haegens zus. Hij lokaliseerde bovendien een kleinzoon van Luftschiffer Carl Claus. Deze was al eerder naar België gekomen, op zoek naar de plaats waar zijn grootvader omkwam, en was toen in Gontrode beland.

Samen met zuster Lucy, archivaris van Onze-Lieve-Vrouw Visitatie, en Geo Antheunis van Stadsarcheologie Gent konden nog meer foto’s en documenten worden verzameld. Stilaan pasten de stukken van de puzzel in elkaar.

Uiteindelijk werd besloten de nakomelingen samen te brengen met zuster Lucy, als vertegenwoordigster van de slachtoffers, en met allen die hadden meegewerkt aan de zoektocht. Dat gebeurde in Gent op 3 september 2010. Aan de Westerbegraafplaats troffen elkaar: Gert Rücker (kleinzoon van Carl Claus), Marc Van Der Haegen (verre nazaat van Otto), Lucy Boddaert (archivaris Onze-Lieve-Vrouw Visitatie), Günter Dick, Frederik Vanderstraeten (coauteur van onze Kroniek van de luchtvaart om en rond Gent en auteur van verscheidene artikels over de LZ 37) en Piet Dhanens. Spijtig genoeg was Getrud Barsch, kleindochter van Otto’s zus Adele, weerhouden in Parijs. Even leek het alsof Otto Van Der Haegen opnieuw onder de levenden was. Hoewel Marc Van Der Haegen vóór hij met ons in contact kwam Otto nog nooit had ‘gezien’, was de gelijkenis treffend: zelfde gelaatstrekken, snor, houding.

Op de Westerbegraafplaats aan het zeppelinmonument werd een korte bloemenhulde gebracht en uitvoerig kennisgemaakt. Vandaar ging het toevallig langs een gedeelte van de route die de LZ 37 vijfennegentig jaar geleden moet hebben gevolgd over Gent, naar de plaats van neerstorten bij het Visitatieklooster in Sint-Amandsberg. Ter plekke gidste zuster Lucy het gezelschap in het klooster en langs de gebouwen die bij de ramp in 1915 waren getroffen, maar nadien op dezelfde plaats weer opgebouwd.

Ontroerend moment voor Gert Rücker, toen zuster Lucy hem als aandenken een kopie overhandigde van een foto uit 1915 waarop de vernielde glazen koepel te zien was waardoor zijn grootvader Carl Claus was gevallen. Dan was het tijd voor een foto aan de gedenkplaat voor Warneford van de hand van O. Piette, in 1919 aangebracht met de foutieve vermelding “LZ 36”. Pas jaren later werd deze fout verbeterd en sindsdien lezen we “LZ 37” zoals het hoort. Na een blik op de plaats van het neerstorten en een wandeling tot bij café Macaco, de vroegere herberg Sint-Amand waar een bemanningslid van de LZ 37 door het dak stortte, bracht Frederik Vanderstraeten ons naar het Sint-Elisabeth-begijnhof.

Aan de hand van opzoekingen in het Documentatiecentrum kon met zekerheid de woning worden geïdentificeerd waar de negenjarige Odile Maes het leven liet, in haar slaap getroffen door een wrakstuk van de LZ 37. Frederik toonde er enkele ‘souvenirs’ van de LZ 37, Gert het uurwerk – dat het nog altijd deed – van zijn omgekomen grootvader met in de ketting een stukje gesmolten aluminium van de zeppelin.

Helaas rest er niets dat herinnert aan de slachtoffers. De grafkelder van de zusters op de begraafplaats Campo Santo waarin het andere burgerslachtoffer, zuster Elisa, rustte, verdween in 1932 bij de uitbreiding van de Sint-Amanduskerk. Odile Maes werd begraven in een vijfjarig graf, dat reeds lang verdwenen is.

Aan het zeppelinmonument op de Westerbegraafplaats verwijst ook al niets naar deze historisch gebeurtenis. Samen met Rudy D’Hooghe, adjunct van de directie van de begraafplaats, willen we in de nabije toekomst daaraan verhelpen, uiterlijk het eeuwfeest van de ramp in 2015.

Binnenkort publiceert Günter Dick in Duistland de resultaten van deze ongewone speurtocht naar een brok Gentse luchtvaartgeschiedenis. Bij ons volgt een uitgebreide bijlage van de hand van Frederik Vanderhaegen en Piet Dhanens in het volgende jaarboek van de heemkundige kring De Oost-Oudburg, alsook een aanvulling bij het nog te verschijnen derde deel van Een eeuw luchtvaart boven Gent. Tot slot wijzen we er ook op dat de geschiedenis van de LZ 37 ter sprake kwam in het VRT-programma Publiek geheim over het verdwenen vliegveld van Gontrode bij Gent.