Eerste bemande ballonvlucht boven de Zuidelijke Nederlanden

De ballonvaart was nog maar drie jaar van start gegaan, of  de “Gazette van Gendt” kondigde voor het eerst op 28 juli, en daarna tot zes maal toe de eerste - voor zover bekende - bemande ballon-opstijging in België door te Gent. Niemand minder dan de vermaarde Blanchard, “de eerste sterveling die de zee heeft durven overvliegen” beloofde in hoogsteigen persoon naar Gent te komen “om er eene luysterrijke proefneminge te doen met zijn Loachtbal”.

Hij had slechts één voorwaarde gesteld: er moesten voldoende betalende toeschouwers zijn om de talrijke onkosten te dekken. Omdat die op voorhand moesten voorgeschoten worden, liet Blanchard weten dat er een inschrijvingslijst berustte bij “L. De Pauw, boekverkooper op de Slijpstraete, tegen de prijs van eene halve kroone voor iedere ingang kaerte… doch zullen de voorname inwoonders van dezen stad dezen geringe prijs volgens hun edelmoedigheid kunnen vermeerderen.”

De opstijging was dan een gebeurtenis die de bevolking nog niet had meegemaakt. Maar welke geboren Gentenaar zou een cent willen betalen voor iets dat in de lucht vloog, en dat dus van buiten de omheining zichtbaar zou zijn? Zij waren niet haastig om in het lokaas te bijten, des te meer daar het een nieuwigheid gold die van over de Quiévrain kwam. De “Gazette van Gendt”  moest dan ook verschillende malen aandringen en de verzekering geven dat zo de opstijging om de een of andere reden niet zou plaatsvinden, het geld terugbetaald werd. Na lange weken slaagde de krant er toch in de nodige voorschotten samen te krijgen. Blanchard had intussen vluchten uitgevoerd te Rijsel, Rotterdam en Frankfurt, waardoor zijn reputatie groeide.

Oorspronkelijk aangekondigd voor 15 of  22 augustus 1785  ging deze vlucht pas door op 19 november “met permissie van Heer ende wet”.

Vóór de vlucht nam de stadsmagistraat drastische veiligheidsmaatregelen. Zo mocht ondermeer “alle verkeer van Peirde-Koetse ofte ander Rytuygh hoegenaamd” zich niet in de omgeving bevinden vanaf  9 uur ‘s ochtends “op peine van 30 carolus gulden” boete.

Twee vaten vitriool volstonden om zijn ballon met een diameter van 26 voet met warme lucht te vullen. Met de grootste moeite was Blanchard te Gent aan deze twee vaten geraakt. De drie vaten vitriool die hij in Rijsel besteld had, waren op het laatste ogenblik aan een andere persoon verkocht.

Gebrek aan voldoende vitriool belette dat hij een passagier, mevrouw de l’Epinard, kon meenemen.

Alhoewel de opstijging gepland was op de middag, zagen de Bijlokemeersen van in de vroegste uren reeds zwart van het volk dat de voorbereidingen niet wilde missen. De Fransman Jean-Pierre François Blanchard ingesetenen van Calais en gepensionneerden des Konings van Vrankryk” steeg om 12 u. 55 (volgens andere bronnen om 12 u. stipt) statig op in zijn “Montgolfière” na het klassieke “Lâchez-tout” voor zijn zestiende demonstratie vanop het “Beluyck der Bijloke”, de terreinen van de Vauxhall aan de Coupure in de Bijlokemeersen, wat nu de Godshuizenlaan heet. Deze plaats bood voldoende ruimte voor de opstelling van zijn materiaal en de aanwezigheid van de verwachte opkomst. Achter een omheining bevonden zich voorbehouden plaatsen voor de overheden en de betalende personen.

Dit belette niet dat de luchtreis geschiedde “met den besten uytval die men kon wenschen ten bijwezen van onzen Eerweirdigsten Heer Bisschop, van veele Persoonen van hoogen rang en onder den toeloop van eene overgroote menigte volk, die van alle omliggende steden en plaetsen waeren aengekomen.”   

De ballon werd versierd met een vaandel. Volgens het verslag van de “Gazette” steeg de ballon “niet min dan 50.000 voet hoog, alwaer hij eene groote warmte en hevige stormwinden heeft ontmoet”.  Op voldoende hoogte gekomen, wierp Blanchard een hond vastgebonden aan een parachute uit.  Het dier kwam ongedeerd neer in Wachtebeke. Verscheidene boeren kwa-men aangelopen roepende “dat het den duyvel was die uyt de wolken daelde”. Een koewachter met meer durf naderde en maakte een kruisteken. Hij riep de anderen toe dat hij aan de poten zag dat het om een hond ging. Tenslotte nam hij het bevende dier mee, legde het bij het vuur, gaf het melk te drinken en bracht het naar de stad.

Minder gelukkig verging het Blanchard: eerst was het te warm, dan te koud en hij was genoodzaakt “in den Bal te kruypen en van het aenhangsel een slach van mantel te maeken”.  Door het slechte weer ging zijn ballon maar steeds de hoogte in, daalde dan veel te snel, klom weer de lucht in en kwam uiteindelijk voor de Scheldemonding “ter Parochie van Houtenisse, land van Hulst” in zee terecht. Het verhaal ging dat hij tot 10.000 meter (!) was gestegen en moe werd door gebrek aan zuurstof nadat hij tevergeefs gepoogd had zijn luchtballon te laten landen, maar deze weer in de hoogte klom richting zee. Met de vlaggenstok zou hij dan een gat in het omhulsel gemaakt hebben waardoor de ballon daalde en in het koude Scheldewater plonsde.  Blanchard overleefde het avontuur doordat hij werd opgevist door een Hollands schip. “Geheel myn Lochtgetuyg is aen stukken” jammerde hij nog. Over Hulst kwam hij met wat hem aan materiaal overbleef, op 21 november naar Gent terug waar hij een feestelijke ontvangst kreeg. Hij overhandigde zijn vaandel aan de bisschop van Gent, Ferdinand prins Lobkowitz, die hem een gouden snuifdoosje schonk.  De bisschop, grootbaljuw Philippe Vilain XIII en de prins de Ligne maakten het proces-verbaal van deze vlucht op.

‘s Avonds kwam Blanchard zich tonen in de Franse schouwburg, waar hij door “het orkest met eene fanfare werd begroet. Het eerste lid des magistraats, de hoogbaljuw, verzocht hem plaats te nemen in zijn loge en ‘t publiek juichte den stouten Franschman geestdriftig toe”.

De ballon en het valscherm werden vanaf 30 november 1785 tentoongesteld in het Gentse Gravensteen. De toegang bedroeg “een schelling wisselgeld”.

Een eerste acteur verscheen op het toneel en stuurde hem het volgende rijm toe:

En ce jour, quel prodige étonnant, admirable,    

Eternise un Mortel d’une gloire durable.

O spectacle touchant autant que merveilleux!     

Vous honorez la Terre et surprenez les Dieux!    

En vain Jupiter torne, en vain sa foudre gronde:

L’ intrépide Blanchard abandonne ce Monde, 

 

Et d’ un vol à la fois noble et majestueux

En s’ immortalisant s”élève jusqu’aux Cieux.

Il emporte avec lui nos voeux et nos hommages, 

Par ses travaux savans captivant les suffrages

De l’univers entier, qui presse son retour,     

Quel mortel ne voudrait partager ce grand jour?

Een ander gelegenheidsgedicht werd door verschillende artiesten voorgedragen. Daarin werd Blanchard letterlijk en figuurlijk de lucht ingeprezen, als de man die “Columbus en Cook in dapperheid overtreft” met de gevleugelde woorden:

Nouveau Jason, Dominateur des Mers;

Toi, qui règne dans l’Empire des Airs;

Qui, méprisant et les vents et l’Orage

De Colomb & De Coock surpasse le courage

De ce peuple enchanté, par des hardis travaux

Toi, le plus grand de nos Aeronautes  Nouveaux,

Blanchard , de tous les coeurs reçois le juste hommage,

C’est le prix de l’honneur, c’est le prix du courage.”

 

 

Datum: 
19/11/1785
Personalia: 
Blanchard Jean-Pierre
Locatie
Godshuizenlaan
Gent
be
Type Locatie: 
Incident
Bronnen: 
Dhanens Piet en De Decker Cynrik, Een eeuw luchtvaart boven Gent deel I, Flying Pencil, Erembodegem, 2008